model poznawczy - podstawa psychologii poznawczej

Model poznawczy, czyli o tym, że myślenie ma znaczenie

Model poznawczy zakłada, że nasze myślenie ma kluczowe znaczenie. Dlaczego? A mianowicie dlatego, że to, jak zinterpretujemy sytuację, w jakiej się znajdujemy, wpłynie na pojawienie się w nas odpowiednich emocji, a te z kolei zdeterminują nasze zachowanie.

model poznawczy - wykres

Spróbujmy posłużyć się prostym przykładem:

Sytuacja: W pracy, idąc korytarzem, przechodzę obok koleżanki i mówię jej „cześć”. Ona nie odpowiada.

Na większość rzeczy, które spotykają nas codziennie, nie mamy wpływu. Musimy się z nimi zmierzyć. Zgodnie z modelem poznawczym moment interpretacji sytuacji jest kluczowy i determinuje to, co wydarzy się dalej. Czyli to, co pomyślimy sobie w pierwszej chwili wpłynie na nas: na nasze odczucia, na odbiór sytuacji, a nawet na to, jak się zachowamy.

Wróćmy do naszego przykładu. Możemy w różny sposób zinterpretować zachowanie koleżanki:

Myśli: Co za bezczelna baba! Jak można się tak zachowywać?! To całkowity brak szacunku!

Jak już wiemy zgodnie z modelem poznawczym sposób odbioru sytuacji wpłynie na nasze emocje i zachowanie. W przypadku takiej interpretacji sytuacji przypuszczamy, że reakcja może wyglądać tak:

Emocje: silna złość

Zachowanie: „Nie będę się do niej odzywać”, „Też ją tak będę traktować”, np. ignoruję ją, obgaduję, demonstruję swoje „oburzenie” w jej obecności

Spróbujmy jednak przyjrzeć się innym wariantom odbioru tej sytuacji, np.:

Myśli: „Może coś się stało?” Emocje: obawa Zachowanie: idę spytać, co u niej

Myśli: „Pewnie nie usłyszała” Emocje: obojętność Zachowanie: wracam do swoich spraw

Sytuacja ciągle ta sama, a konsekwencje reakcji na nią są tak różne właśnie za sprawą odmiennego sposobu myślenia.